جشن شهریورگان؛ جشن باشکوه تابستانی

ایران کهن مناسبت‌های بی‌شماری را به خود اختصاص داده است؛ از جشن‌های میانه فصل گرفته تا جشن‌هایی که هر کدام به یک ماه از سال اختصاص دارند. حتی بسیاری از جشن‌های کهن ایرانی ارتباطی به ماه یا فصل نداشته و بیانگر رویدادهای خاصی است. اما جشن شهریورگان در دسته جشن‌های دوازده‌گانه کشورمان قرار می‌گیرد و در جواب این سوال که جشن شهریورگان چه روزی است؟ باید اشاره کنیم که این جشن مصادف با روز چهارم شهریور در تقویم هجری شمسی است. در ادامه مطلب جشن شهریورگان با ما همراه باشید.

تاریخچه جشن شهریورگان؛ مروری بر اتفاقات مرتبط با این روز

جشن شهریورگان بر خلاف جشن‌های دیگر، به یک مناسبت خاص محدود نیست. در واقع تعدادی اتفاق و رویداد مهم با این روز گره خورده و یکی از رویدادهای مهم سالنامه مصادف با این جشن، تولد کوروش کبیر است. بهتر است بدانید که در شاهنامه فردوسی نیز به ارتباط این جشن با زادروز او اشاره شده است و در بخشی از شاهنامه، از کوروش کبیر به عنوان داراب یاد شده است. با این حال چهارم شهریور زادروز کوروش، تنها یکی از مناسبت‌های مرتبط با جشن شهریورگان به حساب می‌آید. جشن شهریورگان روز پدر در تقویم آریایی است و سالها پیش این روز را به عنوان روز پدر در دین زرتشت در کشورمان در نظر گرفته بودند.

بر اساس تاریخ کهن ایران، یکی از پیامبران با نام مانی نقاش در دوران هخامنشیان می‌زیست که در روز شهریورگان، این پیامبر زرتشتی جان خود را از دست داد و دیگر دلیل برگزاری جشن شهریورگان، یادبودی برای مانی نقاش است. از طرفی جشن‌های دوازده گانه سال به امشاسپندان آریایی اختصاص داده شده و شهریورگان نیز به امشاسپند شهریور  با نام ویریه تعلق دارد که این فرشته شهریور ماه به عنوان پاسبان فلزات و سمبلی از مهربانی است. این جشن باستانی به جز نام شهریورگان، با نام آذر جشن نیز شناخته می‌شود و این نام ارتباطی به جشن آذرگان در آذر ماه ندارد. بر اساس ترتیب جشن های تابستانی، جشن شهریورگان آخرین جشن فصل تابستان است که پس از جشن چله تابستان در اواسط مرداد ماه قرار دارد و اولین جشن فصل تابستان نیز جشن آب پاشونک می‌باشد.

مطالب دیگر: تقویم رومیزی

آداب جشن شهریورگان؛ تزیین خانه و فلزات

در باب آداب و رسوم جشن شهریورگان، بهتر است بدانید که این جشن نیز به صورت دورهمی‌هایی بزرگ برگزار می‌شد و جهت پذیرایی از مهمانان، سفره های مجلل آماده می‌کردند. اگر با جشن‌های باستانی ایران نظیر جشن دیگان و آذرگان آشنایی مختصری داشته باشید، می‌دانید که آتش بازی در جشن‌های کهن کشورمان امری رایج بوده است. جشن شهریورگان که آذر جشن نیز نام دارد، با برپایی آتش انجام می‌گیرد و در آیین زرتشت، افراد به آتشکده‌‎ها می‌رفتند و به ستایش پروردگار می‌پرداختند. با توجه به ارتباط امشاسپند ویریه با فولاد و پاسبانی او از فلزات، افراد وسایل فلزی را در این روز جهت ستایش این امشاسپند تمیز می‌کردند.

تاریخ جشن شهریورگان

به طور معمول جشن‌های دوازده گانه به ابتدای هر ماه تعلق دارد. برای مثال جشن خردادگان در تاریخ 6 خرداد برگزار می‌شود و شهریورگان نیز روز چهارم شهریور ماه است. با این حال در مورد اینکه تاریخ و روز جشن شهریورگان چه روزیست، ابهاماتی وجود دارد. یکی از  این ابهام‌ها، تفاوت تاریخ شهریورگان در تقویم شمسی و تقویم خیامی است. در تقویم خیامی روز جشن شهریورگان با فاصله‌ای 5 روزه از جشن شهریورگان در تقویم شمسی برگزار می‌شد. به همین دلیل در این تقویم شهریورگان در روز 31 مرداد قرار داشت و در ماه مرداد بود.

ابهام دیگری که در مورد جشن شهریورگان وجود دارد، تفاوت این جشن با جشن آذرگان در آذر ماه است. برخی بر این باورند که جشن آذرگان جشنی دوروزه است و نیمی از آن در اواسط تابستان ( روز چهارم شهریور) و نیمه دیگر در روز جشن آذرگان برگزار می‌شود. باور دیگری وجود دارد مبنی بر اینکه آذر جشن که نام دیگر شهریورگان است، به دلیل آتش بازی این روز  و دیدار از آتشکده‌ها چنین نامی دارد و ارتباطی میان این جشن و آذرگان نیست. در اصل چهارمین روز از آخرین ماه تابستان شهریور روز است که به کلمه شهریور با معنی شهریار اشاره دارد.