قرن سده یا دهه به چه معناست؟

تصور کنید ما در زمان سفر می کنیم، دهه‌ها به جلو می‌پریم و در یک قرن کاملا جدید به سر می‌بریم. سال 2100 است و ما در طلوع قرن بیست و دوم هستیم. در حال حاضر ما در قرن بیست و یکم حضور داریم و قرن جدید یعنی قرن بیست و دوم در راه است. تا به حال به اصطلاح قرن توجه کرده‌اید؟ چرا ما از این کلمه و یا کلماتی مانند سده استفاده می‌کنیم و تاریخچه این اصطلاحات به کجا مرتبط است؟ پیشنهاد می‌کنیم با ما در این مقاله همراه باشید تا با مفهوم قرن سده یا دهه به چه معناست؟ آشنایی بیشتری پیدا کنید. 

معنی کلمه قرن در اصطلاح؛ قرن چیست؟

اگر بخواهیم تعریفی واضح از این کلمه بیان کنیم می‌توانیم بگوییم که به هر صد سال یک قرن گفته می‌شود. شایان ذکر است که در حال حاضر معانی مختلف دیگری هم برای آن در یک تقویم رومیزی خاص وجود دارد. همانطور که می‌توان حدس زد نام دیگر قرن را می‌توان سده گذاشت. به نوعی از دید افرادی که به ریاضی علاقه زیادی دارند می توان گفت که سده یا قرن یکای زمان است و هر کدامشان مساوی با ۱۰۰ سال است. بعضی دانشمندان نام سده را گرفته ‌شده از صد می‌دانند.  ابوریحان بیرونی می‌نویسد: «سده گویند یعنی صد و آن یادگار اردشیر بابکان است و در علت و سبب این جشن گفته‌اند که هرگاه روزها و شب‌ها را جداگانه بشمارند، میان آن و آخر سال عدد صد بدست می‌ آید و برخی گویند علت این است که در این روز زادگان کیومرث – پدر نخستین – درست صدتن شدند و یکی از خود را بر همه پادشاه گردانیدند و برخی برآنند که در این روز فرزندان مشی و مشیانه به صد رسیدند و نیز آمده: شمار فرزندان آدم ابوالبشر در این روز به صد رسید.»

دهه چیست؟

تلفظ دهه را معمولا در گذران زندگی خود زیاد می‌شنویم و از آن در گفتارهای خود استفاده می‌کنیم. در اصل یک دهه به معنی یک بازه زمانی 10ساله است یعنی هنگامی که در یک سالنامه تبلیغاتی از کلمه دهه استفاده می‌کنیم، منظورمان 10 سال است. البته کلمه دهه در زمینه ی دیگری هم کاربرد دارد. در نوشتار و گفتار، یک دهه را می توان برای بازه زمانی میان سال‌هایی که عدد آخر آن ها با صفر تمام می‌شود، مورد استفاده قرار داد مانند سال 1360 که معمولا در صحبت‌های روزانه خود از کلمه دهه 60 برای افرادی که در سال های 1360 تا سال 1370 به دنیا آمده اند، استفاده می‌شود. البته در این میان خوب است که با تلفظ نوسده و معنی آن هم آشنا شویم. نوسده در معنی کلمه به معنی نام روز پیش از سده تعریف شده است اما خوب با توجه سبک و نوع گفتار و گویش‌هایمان زیاد از این تلفظ در زبان روزمره خود استفاده نمی‌کنیم.

هزاره چیست؟

شاید تا به حال هزاره فردوسی را شنیده باشیم اما به طور دقیق متوجه مفهوم آن نشده باشیم. در زبان فارسی این امکان وجود دارد که از کلمه هزاره برای هزارمین سالگرد و یا هزار سالگی یک واقعه استفاده شود. ممکن است تا به حال هنگام باز کردن و ورق زدن یک سررسید تبلیغاتی، متوجه اسامی مختلفی مانند دهه، سده و هزاره شده باشید. زیرا این اصطلاحات برای تعیین رویدادهای تاریخی ضروری است و بر اساس آن ها زمان دقیق رویداد مدنظر مشخص شده است. شاید تا به حال به این نکات دقت نکرده باشیم اما قطعا می‌دانیم که هزاره یک واحد زمانی برابر با هزار سال است. پس با این توضیحات می توان گفت که هر هزاره برابر با 10 سده است. 

جشن سده به چه صورت انجام می شود؟

با نگاهی به تاریخ باستان ایران متوجه می‌شویم که از گذشته تا به حال جشن‌های متعددی در ایران برگزار شده بودند و هم چنان در برخی از مناطق مختلف هم در حال برگزاری هستند. اما اکثر این جشن‌ها تنها برای ایجاد شادی و نشاط نبوده است و هرکدام از این جشن‌ها برگرفته از سنت‌های مختلفی هستند که مردمان قوم‌های مختلف به این سنت‌ها و جشن‌ها پایبند بوده و احترام خاصی هم برای آنها قائل هستند. از طرفی این سنت‌ها ریشه در دین و تاریخ یک ملت دارند و تاثیر به سزایی هم در هویت مردمان و قوم‌های مختلف یک سرزمین دارند. جشن سده را برای اولین بار در تاجیکستان به رسمیت شناختند. برپایی این جشن آن چنان از اهمیت بالایی برخوردار بوده است که رییس جمهور این کشور با پیامی از برگزار کنندگان این جشن تقدیر به عمل آورده است. امروزه بسیاری از جشن‌های دیرینه و تاریخی کشورهای مختلف مانند جشن دیگان در ایران، جشن آذرگان و… فراموش شده است. شایان ذکر است که حتی نام سده در ادوار مختلف از معانی دیگر هم نشات می‌گیرد.

بعضی معتقدند که سده نام  شهر یا منطقه ای است که از چشمه سارهای بزرگ برخوردار است. این منطقه واقع در شمال فارس کنونی است و از جنگل های بسیار زیبا و باغ های سرسبزی برخوردار است. این مکان را می‌توان یکی از محل‌های برگزاری جشن های سده دانست چرا که از تمامی امکانات برای برگزاری چنین جشنهایی برخوردار بوده است و در بعضی از کتابها از این مکان زیبا نام برده شده است. روستایی در جنوب استان فارس با نام سده خنج لارستان وجود دارد که گفته می‌شود جشن‌های سده در آن مکان برگزار می‌گردیده. بنا به گفته افراد مختلف ساکنان این سده زمانی در شمال فارس می‌زیسته‌اند و بدلیل کوچ از این سرزمین نام محل جدید خود را بنام سده می‌گذارند.

فردوسی و تاریخ درباره جشن سده چه می گویند؟

فردوسی شاعر بزرگ و به نام کشور ایران نظراتی درباره جشن سده بیان کرده است. اگر کمی با دقت بیش تر به این موضوع بنگریم، متوجه می‌شویم که فردوسی در شاهنامه اشاره خاصی به جشن سده داشته است و معتقد است که جشن سده به خاطر پدید آمدن آتش از سوی هوشنگ پدید آمده است. هوشنگ یکی از پادشاهان ایرانی است که در شاهنامه از او داستان‌هایی گفته شده است. در شاهنامه آمده که روزی هوشنگ در کوهها مشغول گشت و گذار بوده است که ناگاه ماری می‌‌بیند و برای کشتن آن و حفاظت از خودش، سنگی را به سمت آن پرتاب می‌کند.

برخورد سنگ با مار و سنگ‌های دیگر کوه موجب جرقه زدن می‌شود و آتشی پدید می‌آید و از آن زمان به بعد آتش را  کشف کردند. با مروری بر تاریخ می‌توان دریافت که هم مردم عادی و هم پادشاهان و سلاطین، جشن سده را گرامی‌ و محترم می‌دانسته و آن را جشن می‌گرفته‌اند. اگرچه زرتشتیان به آتش احترام می‌گذارند و در بسیاری از جشن‌های باستانی مانند جشن بهمنگان از آتش استفاده می‌کردند، اما با جستجو در منابع تاریخی مختلف می‌توان دریافت که جشن سده، ریشه‌های دینی و مذهبی ندارد و بیشتر آئین و مراسمی ملی است که ایرانیان و آریایی‌ها در شکل ‌گیری و توسعه آن نقش داشته‌اند و نگاهی دینی بر روی آن سایه ندارد.

همانطور که قبل تر هم به آن اشاره شد جشن سده در کشورهای دیگری نظیر تاجیکستان هم برگزار می‌شود و به طور رسمی به آن پرداخته شده و مورد تجلیل قرار می ‌گیرد. تاجیکستانی‌ها به برگزاری جشن سده اعتقاد شدیدی دارند و در پی توسعه و رواج آن نیز هستند و اقداماتی هم در این زمینه صورت داده‌اند. در نهایت می‌توان ابراز کرد که جشن سده بسیار قابل احترام است چرا که یاد آور تاریخ و آیین یک قوم و حتی یک ملت است و برپا داشتن آن کاری بسیار ارزشمند است.