جشن بهمنگان؛ همه چیز راجب آداب و رسوم این جشن باستانی

بسیاری از قدیمی‌ترین جشن‌های ایران باستان، امروزه فراموش شده و در تقویم‌های امروزی اثری از آن‌ها نیست. اما بهتر است بدانید این جشن‌ها قدمتی دیرینه داشته و قرن‌ها پیش در ایران از محبوبیت بالایی برخوردار بودند. از بین جشن‌های فصل زمستان، جشن بهمنگان از مشهورترین رویدادهای فصل سرما به شمار می‌رود. با ما در ادامه مطلب جشن بهمنگان؛ همه چیز راجب آداب و رسوم این جشن باستانی همراه باشید.

تاریخچه جشن بهمنگان

بهمن در ایران باستان به عنوان اولین آفرینش اهورا مزدا شناخته شده بود. در آن دوران، ارزش‌های انسانی مانند خرد و نیکی جایگاهی ویژه در فرهنگ کشور داشت و نام بهمن نیز به معنای خرد و نیکی است. در گاه شماری ایرانی، سالنامه 1403 و تقویم هجری شمسی، روز دوم بهمن ماه جشنی برای بزرگداشت اسطوره‌های زرتشتی برگزار می‌شد و این رویداد به یکی از امشاسپندان به نام وهمن اختصاص داشت. بزرگان و اندیشمندان در آن زمان، برای بالا بردن درک انسان‌ها از حقایق هستی، به کودکان این ارزش‌های انسانی را می‌آموختند.

در شاهنامه و کتاب‌های کهن ایرانی بارها از اساطیری مانند امشاسپندان و قهرمانان ملی یاد شده است و نام یازده ماه از ماه‌های تقویم هجری شمسی، از اسامی امشاسپندان برداشته شده است. در این بین دی ماه ارتباطی با امشاسپندان ندارد و این ماه از سال به آفریدگار اختصاص داده شده است. در واقع برای کسب اطلاع از تاریخ دقیق این مناسبت ها بهتر است برای چاپ تقویم رومیزی اختصاصی اقدام کنید. بهمنگان تا قرن‌ها ادامه داشت و هر سال در ایران برگزار می‌شد تا زمانی که پس از آخرین حمله مغولان به ایران، به ندرت کمرنگ شده و پس از مدتی به دست فراموشی سپرده شد.

آداب و رسوم جشن؛ آیین بهمنگان

در جشن‌های قدیمی ایران، هر مناسبتی آئین و رسومات خاص خود را به همراه داشت. در بیشتر جشن‌های آن دوران، آتش بازی و پایکوبی بخشی جدایی ناپذیر از این مراسم‌ها به شمار می آمد. مناسبت های مرتبط با فصل سرما و در زمستان، طبق مشخصات تقویم شمسی و چاپ سررسید اختصاصی روزشمار با روشن کردن آتش همراه بود. در ادامه مهم‌ترین آداب جشن بهمنگان را به شما معرفی خواهیم کرد پس با ما همراه باشید.

• گیاه خواری و منع گوشت حیوانات
• بازدید از طبیعت و کوه
• آش ویژه بهمنگان
• نوشیدن شیر
• آتش بازی و پایکوبی

گیاه خواری و منع گوشت حیوانات

سال ها پیش و در جشن بهمنگان، مردم تنها به مصرف غذاهای گیاهی می‌پرداختند و در این روز مصرف و پخت گوشت حیوانات منع شده بود. در واقع گلی به نام گل بهمن وجود دارد که در آن دوران از این گیاه برای پخت و پز غذاهایی گیاهی استفاده می‌شد. یکی از مهم‌ترین دلایلی که در این مناسبت گوشت مورد استفاده قرار نمی‌گرفت، اعتقاد به پیشگیری از بیماری هایی بود که با مصرف گوشت حیوانات به وجود می‌آمد. در برخی از مراسم‌های دیگر فصل زمستان نیز چنین آدابی وجود داشت که می‌توانید در مطالبی مانند جشن دیگان چیست و جشن سیر سور، به مطالعه آن‌ها بپردازید.

بازدید از طبیعت و کوه

یکی از رسومات اصلی این روز، گردش در طبیعت، دشت‌های اطراف و چیدن گیاهان خوراکی برای غذای آن شب بود. در این روز مردم به طبیعت می‌رفتند و گیاهانی مانند بهمن، سبزیجات خوراکی و… را چیده  و آن را برای غذاهایی مانند آش و به عنوان چاشنی دیگر غذاها استفاده می‌کردند.

آش ویژه بهمنگان

آش ویژه جشن بهمنگان با نام آش بهمنجنه شناخته می شد و در پخت این آش گیاهان و حبوبات مورد استفاده قرار می‌گرفت. قدمت این آش به دوران زرتشتیان باز می‌گردد که امروزه دیگر مورد استفاده عموم نیست. هر چند با توجه به مناسبت‌های این فصل و طبق تقویم بهمن هجری شمسی، استفاده از غذاهایی مانند آش در فصل زمستان بسیار رایج بود.

نوشیدن شیر

یکی از آداب خاص و جالب این مناسبت، ترکیب گیاه بهمن (بهمنجنه) با شیر بود. معجون شیر و گیاه بهمنجنه به عنوان ترکیبی مفید برای بدن و ذهن مورد استفاده قرار می‌گرفت.

آتش بازی و پایکوبی

همان طور که در ابتدای این مطلب به این موضوع اشاره شد، برپایی آتش و پایکوبی در جشن‌های زمستانی مانند شب یلدا، جشن دیگان و… به وفور رواج داشت. در جشن بهمنگان نیز مانند این رویدادهای فصل سرما، افراد به پایکوبی می‌پرداختند و در کنار آتش جمع می‌شدند. البته رسوماتی مانند برپا کردن آتش و آتش بازی با توجه به تقویم میلادی 2024 در مناسبت‌هایی مانند کریسمس و جشن سال نو میلادی در کشورهای دیگر نیز دیده می‌شد.

سخن پایانی

روز دوم بهمن ماه در تقویم هجری شمسی، به عنوان روز بهمنگان در نظر گرفته شده و در تقویم 1403 در اوایل بهمن ماه(2 بهمن) قرار دارد. به طور کلی بهمنگان از مراسم‌هایی بود که به دلیل تشریفات خاص و برگزاری در بین ماه‌های فصل زمستان، حائز اهمیت بالایی بود.