گاه شماری مصری؛ معرفی تقویم نجومی مصریان

بسیاری از گاه شماری‌های قدیمی که در دوران پیش از میلاد و سالیان دور کاربرد داشتند، امروزه منسوخ شده و مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. تقویم میلادی جای بیشتر تقویم‌ها را گرفته و گاه شماری‌های قدیمی‌تر را کنار گذاشته است. اما در آن دوران چگونه هر سال تقویم محاسبه می‌شد؟  گاه شماری‌های قدیمی مانند گاه شماری مصری بر اساس چه علومی ساخته شده بود؟ در این مطلب گاه شماری مصری را به شما معرفی می‌کنیم تا با این گاه شماری کهن، آشنایی بیشتری پیدا کنید.

مروری بر پدید آمدن گاه شماری مصری و شروع استفاده از آن

اگر تا به حال درباره تاریخچه تقویم در جهان و خطوط هیروگلیفی مصریان باستان مطالعه کرده باشید، به برخی از عجایب این سرزمین و ارتباط آن‌ها با دانشی فراتر از درک انسان‌های آن دوران، پی می‌برید؛ علم بسیار پیشرفته در تمدن مصریان، که با نجوم و اجرام آسمانی در آمیخته است. این سطح از دانش نجوم و ستاره شناسی مصریان، در تقویم آن ها نیز مورد استفاده قرار گرفت و آن‌ها در سالیانی دور موفق به ساخت یک تقویم یا گاه شماری شدند. آن‌ها در ابتدا علم نجوم را در سطح پایه آموخته و پس از مدتی، به دانشی دست یافتند که از طریق آن می‌توانستند تشیخص دهند که یک سیاره با یک ستاره چه تفاوتی دارد.

بی شک دست یافتن به چنین دانشی، آن هم در دورانی که فناوری های امروزی و کتاب‌های دانشمندان قدیمی وجود نداشت، اسرارآمیز و عجیب بود. روی کاغذ پاپیروس کتیبه‌های قدیمی و دیگر بقایای بازمانده از آن دوره، علم نجوم پیشرفته مصریان باقی مانده است. آن ها پس از جداسازی سیاره‌ها از ستارگان، بر اساس رسوم مصر باستان و خدایان کهن این سرزمین، ستاره‌ها و سیاره‌ها را نام گذاری کردند. این نام گذاری اولین قدم مصریان برای دستیابی به تقویمی کامل بود.

تعداد روزهای گاه‌شماری مصر

رود نیل مورد دیگری بود که در ساخت گاه شماری مصر استفاده شد و بر اساس فصولی که آب رود نیل فراوان می‌شد و فصولی که خشکسالی بر آن حاکم بود، مناسبت‌های خاصی برای آن ها تعیین شد. طغیان رود نیل در برخی از روزهای سال، شرایطی را ایجاد کرده بود که مصریان بیشتر روی محاسبات مانور دهند. با این حال در مصر باستان تعداد کمی از افراد به چنین علومی دسترسی داشتند و دانش نجوم آن دوران به گونه‌ای نبود که میان مردم رایج باشد.

گاه شماری‌های مصری به گونه‌ای تنظیم شده بودند که  هر ماه از سال در آن 30 روز داشت و مانند تقویم قمری و میلادی دارای ماه‌های 29 روزه نبود. تقویم مصریان در دوره‌های مختلف از نظر تعداد روزهای سال متفاوت بود و در یکی از دوره‌های فراعنه مصر، گاه شماری مصریان 365 و در دوران دیگری 360 روز بود. یک نکته جالب در مورد تقویم مصریان وجود دارد که بر اساس آن، پنج روز اضافه در سال 360 روزه، 5 روز به شادی و جشن اختصاص می‌یافت تا از نظر تعداد روزها، تغییری در ساختار کلی تقویم ایجاد نشود.

جالب است بدانید در بخش معرفی تقویم مایا در مورد یک ماه 5 روزه گفته شده؛ اقوام مایا که هزاران سال پیش از میلاد مسیح زندگی می‌کردند نیز، تقویمی به عنوان تقویم هاآب داشتند که در انتهای تقویم 5 روز اضافه می‌آمد اما آن ها این 5 روز را جشن نمی‌گرفتند بلکه از انجام هر کاری خودداری می‌کردند! یکی دیگر از نکات مهم تقویم یا گاه شماری مصری، بهره مندی از شمارش دقیق روزهای سال بود. همان طور که در تقویم‌های امروزی، هر سال 365 روز دارد و هر چهار سال یک روز(یک چهارم روز) به این روزها اضافه می‌شوند، مصریان سال کبیسه را در نظر گرفته بودند.

تغییرات گاه شماری مصری و جایگاه آن در تقویم‌های امروزی

از طرفی هر یک از ماه‌های معین شده برای تقویم مصریان، مانند تقویم ایرانی( امشاسپندان ایرانی ) نام یک الهه باستانی مصری بود. و هر 12 ماه سال نامی مختص به خود داشت. گاه شماری مصری میان مردم کشور مصر از اهمیت بالایی برخوردار بود و آن را مقدس می‌دانستند. از این رو هنگامی که یک پادشاه جدید برای سرزمین مصر انتخاب می‌شد، هنگام تاج گذاری سوگند یاد می‌کرد که گاه شماری مصر را تغییر ندهد و آن را به همان صورت به نسل بعدی منتقل کند.

گاهشماری مصری به گونه‌ای طراحی شده بود که در سالنامه 1404 بر اساس حرکات سیارات و ستارگان، می‌توانستند روزهای پربارش و روزهایی که شرایط آب و هوایی دچار تغییر می‌شد را پیش بینی کنند. با این حال این گاهشماری نیز مانند بسیاری از گاه شماری‌های مشهور جهان نظیر گاه شماری آتیکی و تقویم دوازده حیوانی، در روزگار حال حاضر مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و بیشتر گاه شماری‌های کهن جای خود را به تقویم 365 روزه میلادی داده‌اند.