علوم آزمایشگاهی به عنوان زیر مجموعهای از علوم پزشکی، با تکیه بر دانش مطالعه و کار با تجهیزات مرتبط با پژوهشهای آزمایشگاهی انجام میگیرد. این علم از رشتههای مهم علوم پزشکی و طب به شمار میرود که امروزه بسیاری از دانشجویان، پس از تحصیل در شاخههای این رشته در آزمایشگاهها و مراکز پژوهشی مرتبط مشغول به کار میشوند.
علوم آزمایشگاهی به عنوان زیر مجموعهای از علوم پزشکی، با تکیه بر دانش مطالعه و کار با تجهیزات مرتبط با پژوهشهای آزمایشگاهی انجام میگیرد. این علم از رشتههای مهم علوم پزشکی و طب به شمار میرود که امروزه بسیاری از دانشجویان، پس از تحصیل در شاخههای این رشته در آزمایشگاهها و مراکز پژوهشی مرتبط مشغول به کار میشوند. روز 30 فروردین ماه در سررسید تبلیغاتی و تقویم هجری شمسی، به عنوان روز علوم آزمایشگاهی در نظر گرفته شده است. در ادامه مطلب روز علوم آزمایشگاهی: گامی در جهت تجلیل از تلاشگران عرصه سلامت با ما همراه باشید.
معرفی علوم آزمایشگاهی؛ پژوهش و تلاش در راستای سلامت
رشته علوم آزمایشگاهی یکی از رشته های زیرمجموعه پیراپزشکی به حساب میآید. نقش حیاتی این علوم در علم پزشکی را نمیتوان نادیده گرفت. امروزه این علم و تجهیزات آن، به مکمل مهمی برای ارتقاء بهداشت و سلامت جامعه تبدیل شدهاند. از مشاهده و پژوهش بافتهای خونی و سلولهای بدن تا مشخص سازی بیماریهای مختلف؛ همگی در آزمایشگاههای علوم پزشکی و توسط متخصصین انجام میگیرد. با این حال تاریخچه نام گذاری این روز به عنوان روز علوم آزمایشگاهی در دفتر سالنامه و تقویم، به قرنها پیش بازمیگردد.
رشته علوم آزمایشگاهی در ایران و جهان
این رشته یکی از رشتههای پرطرفدار علوم تجربی است و هر سال تعداد زیادی از دانش آموزان رشته تجربی، برای قبولی در این رشته و کسب تخصص در علوم آزمایشگاهی تلاش میکنند. همان طور که در ابتدای این مطلب به این موضوع اشاره کردیم، رشته علوم آزمایشگاهی شامل مطالعه بافت سلولی و پژوهش روی نمونههای بیماران است. امروزه بسیاری از بیماریها به واسطه این علم، به سادگی قابل تشخیص هستند. از طرفی آزمایشگاهها به میزانی رایج شدهاند که بی شک هر فردی برای آزمایش خون و یا چکاپ سلامتی، یک بار به آزمایشگاه مراجعه کرده است.
یکی از کلیدیترین ملزومات برای تحصیل در این رشته، علاقه شخصی و امکان سازگاری با محیطهای آزمایشگاهی است. در واقع افرادی که در رشته علوم آزمایشگاهی شروع به تحصیل میکنند، باید از انعطاف پذیری مناسبی در مقابل شرایط آزمایشگاهی برخوردار باشند. با این حال این رشته به دلیل رشد و افزایش چشمگیر در عرصه پزشکی، دارای شاخههای متعددی است که از میان آنها میتوان به ایمونولوژی، فیزیولوژی، بیوشیمی، قارچ شناسی و… اشاره کرد.
مطالب دیگر: ست مدیریتی چرم
برترین دانشمندان علوم آزمایشگاهی در تاریخ
درست مانند دیگر رشتههای علمی جهان، رشته علوم آزمایشگاهی نیز چهره های سرشناسی را در تاریخچه این علم به خود اختصاص داده است. افرادی که سال ها با تلاش و زحمات خود، در پیشرفت علوم آزمایشگاهی تأثیرگذار بوده و پس از مطالعات بسیار، کتابها و مقالاتی را در این زمینه منتشر کردند. یکی از سرشناسترین افراد در زمینه این علوم، حکیم اسماعیل جرجانی بود که از مشهورترین دانشمندان ایرانی در تاریخ علم پیراپزشکی و آزمایشگاه است. دیگر چهرههای معروف این علم عبارتند از:
- جیمز دیوی واتسون
- استنلی لویید میلر
- یوهان گرگور مندل
- چارلز داروین
- رابرت هوک
زندگی حکیم اسماعیل جرجانی و تأثیر او بر علوم آزمایشگاهی
حکیم اسماعیل جرجانی، پزشکی ایرانی تبار بود که در علوم دیگری جز پزشکی نیز، تبحر داشت. سالهایی که در بیمارستان مشغول بود، کتابی قطور درباره پزشکی نوشت که شامل بیش از 800 هزار اصطلاح در زمینه پزشکی بود. او در طول زندگی خود، تغییرات و تحولات بزرگی را در زمینه پزشکی رقم زد. از این رو نام حکیم اسماعیل جرجانی در تمام جهان به عنوان یکی از پزشکان برتر معاصر قرار دارد و امروزه در ایران، روز 30 فروردین به مناسبت تقدیر از این شخص، روز علوم آزمایشگاهی نامیده میشود.
وظایف دانشمندان و متخصصین علوم آزمایشگاهی
دانشجویان و افرادی که در این رشته مشغول به تحصیل میشوند، طی دوره های کارآموزی و کارورزی در آزمایشگاه، کار کردن با تجهیزات ویژه و فرایند کلی ثبت نمونه در آزمایشگاه را یاد میگیرند. همچنین آشنایی کامل با بخشهای بیولوژیکی بدن و انواع بیماری، قارچ، انگل و… از مهمترین آموخته های این رشته است. از طرفی تجربه کار در آزمایشگاه و آشنایی کامل با مراحل این شغل، بر کیفیت کار تأثیرگذار است. فارغ التحصیلان این رشته در این مراکز مشغول به کار میشوند:
- مراکز آزمایشگاهی بهداشتی
- آزمایشگاه های طبی
- مراکز ویژه تحقیقات آزمایشگاهی
- شرکتها و کارخانههای سازنده تجهیزات آزمایشگاهی
- بیمارستانها و مراکز درمانی
نقش و جایگاه علوم آزمایشگاهی در سلامت جامعه
پیشرفت علم و تکنولوژی در زمینه پزشکی بسیار مفید واقع شده است. چرا که نسبت به گذشته، درمانهای بیشتری برای بیماریها یافته شده و افراد میتوانند با چکاپهای سلامتی و آزمایشهای مختلف، از بیماریها پیشگیری کنند. با این حال این مورد تنها یکی از اثرات مهم علوم آزمایشگاهی در علم پزشکی است. کشف باکتریها و میکروبهای جدید، آزمایشهایی برای درمان بیماریهای حاد، رشد علم پیراپزشکی و… همگی به این علم اختصاص دارند. به طور کلی مهمترین خدمات آزمایشگاهی شامل:
- آزمایش تیروئید
- آزمایشهای ویژه قندخون و دیابت
- آزمایشهای بررسی آنزیم کبدی
- آزمایش آنالیز اوره
- آزمایش چربی خون ( شامل معیارهایی نظیر تری گلیسیرید، کلسترول و…)
- آزمایش سلولی خونی
- آزمایش تشخیص بیماری های بدخیم
نتیجه گیری
به طور کلی علوم آزمایشگاهی مجموعهای وسیع از آزمایشهای پزشکی را ارائه میدهد که بدون وجود آنها، علم پزشکی حال حاضر با مشکل مواجه خواهد بود. در این مقاله نقش علوم آزمایشگاهی در علم پزشکی، تاریخچه و معرفی این رشته و… را توضیح دادیم. روز 30 فروردین ماه در تقویم هجری شمسی، در سال 1382 به عنوان بزرگداشت از حکیم اسماعیل جرجانی (بنیانگذار علوم آزمایشگاهی در ایران) روز علوم آزمایشگاهی یا جشن علوم آزمایشگاهی نام گذاری شد.
مطالب دیگر: