سال کبیسه چیست؟ یک روز بیشتر برای تقویم!

یکی از جذاب‌ترین موضوعات در علم نجوم و ریاضی سال کبیسه است. از گذشته تاکنون ستاره شناس‌ها و ریاضی دان‌های زیادی جذب این موضوع شدند که سال کبیسه چگونه ارزیابی می‌شود و چند روز است. این افراد به بررسی حرکت ماه و خورشید پرداخته و به واسطه آن روزها، هفته‌ها و ماه‌های تقویم را برنامه ریزی کرده‌اند. طبق بررسی و محاسبه آنها تقویم‌های شمسی، قمری و میلادی تنظیم شد که تفاوت‌های جزئی و شباهت‌های زیادی با یکدیگر دارند. یکی از این تفاوت‌ها سال کبیسه است که هر چهار سال یک بار اتفاق می‌افتد. از سال کبیسه برای هماهنگ شدن تقویم با فصل‌ها استفاده می‌شود. در این مقاله می‌خواهیم بدانیم سال کبیسه چیست؟ چگونه رخ می‌دهد.

سال کبیسه چیست؟

کبیسه از ریشه (ک ب س) به معنی پر کردن چاه از خاک است و به سالی گفته می‌شود که تعداد روزهای آن، یک روز بیشتر از سال‌های عادی ‌باشد. همانطور که در سررسید و سال نامه 1403 خواهید دید سال شمسی 365 روز و شش ساعت است. در زمان‌های قدیم سال را 365 روز کامل در نظر می‌گرفتند و از این 6 ساعت چشم پوشی می‌کردند. به دنبال این تصمیم مشکلات دیگری به وجود آمد که از مهم‌ترین آنها جابجا شدن شروع سال جدید بود. وقتی که یک روز به آخرین ماه سال یعنی اسفند اضافه شود و این ماه به جای 29 روز، 30 روزه شود به آن سال کبیسه گفته می‌شود. در تقویم میلادی هم ماه فوریه به جای 28 روز، 29 روزه می‌شود. این اتفاق معمولا هر چهار سال یک بار می‌افتد و به جای 365 روز 366 روز در یک سال وجود دارد. به همین دلیل سال کبیسه بین‌المللی است و اغلب کشورهای جهان در مورد آن توافق دارند.

اگر این 6 ساعت در نظر گرفته نشود سال جدید به جای اینکه اول فروردین آغاز شود از 26 اسفند آغاز می‌شد و همینطور به عقب می‌رفت و این امکان را داشت بعد از گذر چند سال، سال جدید در تابستان آغاز شود. به همین دلیل تصمیم بر آن شد به جای رفتن به عقب و زودتر شروع کردن سال جدید در هر چهار سال یک بار یک روز به اسفند اضافه شود و آغاز سال جدید در نقطه اصلی خود یعنی اول فروردین باقی بماند. از این رو هر چهار سال یک بار سالی 366 روزه خواهیم داشت. برای اینکه حساب روزها و ماه‌ها و سال‌ها را داشته باشید حتما از یک تقویمی که حاوی اطلاعات مهمی از جمله وقایع تاریخی، تاریخ تعطیلی‌ها در سال، اطلاعات نجومی مانند طول روز، اهله قمر، ساعت‌های طلوع و غروب خورشید، ماه و خورشید گرفتگی باشد، استفاده کنید. یکی از معروف‌ترین و پر کاربردترین نوع تقویم هم تقویم رومیزی است. بنابراین با سفارش چاپ تقویم رومیزی همیشه حساب روزهای خود را دارید.

سال کبیسه در تقویم میلادی و شمسی چگونه محاسبه می‌شود؟

اگر دقت کرده باشید سال کبیسه برای همه ما جذاب است زیرا که هر چهار سال یک بار یک اسفند ماه 30 روزه داریم و چون نزدیک به سال نو هست اغلب شرکت‌ها به کارکنان و مخاطبان خود ست مدیریتی تبلیغاتی، سررسید و سالنامه و … هدیه می‌دهند. برای محاسبه سال کبیسه در تقویم شمسی باید از قوانین تقسیم و بخش پذیری استفاده کرد. بدین گونه که اگر سال‌های ( 1343 تا 1472 ) را به عدد 33 تقسیم کنیم و باقیمانده آنها یکی از اعداد ( 1-5-9-13-17-22-26-30) شود آن سال کبیسه خواهد بود، اما برای سال‌های ( 1244 تا 1342) به جای باقیمانده 22 باید 21 و بقیه اعداد ذکر شده باشند تا آن سال کبیسه در نظر گرفته شود. البته با داشتن سررسید و سالنامه متوجه خواهید شد که چه سالی سال کبیسه است و با سفارش چاپ سررسید 1403 این اطلاعات را به صورت دقیق‌تر خواهید دانست. در مورد سال‌های میلادی موضوع فرق می‌کند و سه شرط وجود دارند که به شرح زیر هستند.

• اگر سال مد نظر بر 4 بخش پذیر باشد آن سال کبیسه است.
• اگر سال مد نظر علاوه بر 4 بر 100 هم بخش پذیر باشد آن سال، سال کبیسه نخواهد بود.
• اگر عدد مورد نظر بر 400 بخش پذیر باشد آن سال کبیسه خواهد بود.

به طور مثال سال 2000 بر 4 بخش پذیر بود و چون بر 100 هم قابلیت بخش پذیری داشت سال کبیسه حساب نمی‌شد. اما چون بر 400 هم بخش پذیر بود سال کبیسه در نظر گرفته شد. اگر به تقویم میلادی 2024 در سایت گاموت سر بزنید متوجه خواهید شد که آیا سال 2024 سال کبیسه است یا خیر.

سال کبیسه در تقویم قمری چگونه محاسبه می‌شود؟

سال قمری 354 روز دارد و همانطور از نامش پیدا است نتیجه گردش ماه به دور زمین است. سال قمری 11 روز با سال شمسی اختلاف دارد و این اختلاف باعث می‌شود سال کبیسه متفاوتی داشته باشد. در گذشته برای اینکه زمان شروع سال جدید ثابت نگه داشته شود به جای اینکه در هر 4 سال یک روز به تقویم اضافه کنند، هر 120 سال یک ماه به تقویم اضافه می‌کردند، بنابراین آن سال به جای 12 ماه 13 ماه داشت و آغاز سال جدید قمری در زمان اصلی خود باقی می‌ماند. بد نیست بدانید سال‌های قمری و شمسی هر 33 سال یک بار با هم یکی می‌شوند.

چرا سال کبیسه داریم؟

در بالا در مورد سال کبیسه چیست صحبت کرده‌ایم. اما اگر این سوال برایتان پیش می‌آید که چرا سال کبیسه داریم؟ باید بگوییم پایه تعیین تقویم شمسی و میلادی به تغییر فصل، شیب زمین و حرکت زمین به دور خورشید وابسته است. چرخش زمین به دور خورشید 365 روز و 5 ساعت و 48 دقیقه و 45 ثانیه طول می‌کشد. در این حالت یک سال تروپیکال خواهیم داشت که از اعتدال بهاری در ماه فروردین شروع می‌شود. بنابراین هر سال در تقویم 365 روز داریم اما هر چهار سال یک بار یک روز به اسفند اضافه می‌شود و به جای 29 روز 30 روزه می‌شود. اما اگر این امر صورت نگیرد هر سال تقویمی قبل از اینکه زمین گردش خود را به دور خورشید کامل کند شروع می‌شود. در نتیجه به آرامی از هماهنگی با فصول و سال تروپیکال خارج خواهیم شد. اگر برای مدتی این اتفاق بیفتد اروپایی‌ها جشن کریسمس را اواسط پاییز و اهالی نیمکره شمالی در فاصله چند قرن، عید نوروز را در وسط پاییز جشن خواهند گرفت. اغلب شرکت‌ها و سازمانها برای تولد کارکنانشان در سال کبیسه گیفت تبلیغاتی نمایشگاهی در نظر می‌گیرند، که بهترین هدیه برای رساندن پیام شرکت به مخاطبان و انجام تبلیغات می‌باشد.

سخن آخر

در این مقاله در مورد سال کبیسه، تفاوت آن با یک سال معمولی و تروپیکال و دلیل به وجود آمدن آن در تقویم صحبت کردیم. البته با داشتن یک سررسید به آسانی آگاه می‌شوید چه سالی کبیسه است و حتی بسیاری از اطلاعات دیگر را مانند آستر بدرقه چیست، لت چیست و … متوجه خواهید شد.